نگهداری، زمان برداشتن و فاصله جک زیر سقف تیرچه بلوک
نگهداری، برداشتن و فاصله جک زیر سقف تیرچه بلوک
جک‌های سقفی نقش حیاتی در اجرای صحیح و ایمن سقف‌های تیرچه بلوک ایفا می‌کنند. نحوه نگهداری، زمان صحیح برداشتن آن‌ها، و فواصل استاندارد نصب، از جمله مهم‌ترین نکاتی هستند که باید توسط مهندسان ناظر و اکیپ اجرایی به دقت رعایت شوند تا از بروز خسارات احتمالی جلوگیری گردد.
۱. نگهداری و بازرسی جک‌های سقفی
نگهداری صحیح جک‌های سقفی، عمر مفید آن‌ها را افزایش داده و ایمنی کار را تضمین می‌کند:
- تمیزکاری: پس از هر بار استفاده، جک‌ها باید از گل و لای، بتن خشک شده، و سایر آلودگی‌ها پاک شوند.
- روان‌کاری: قسمت رزوه (پیچ) جک باید به طور منظم با گریس یا روغن مخصوص روان‌کاری شود تا حرکت آن روان بوده و به راحتی تنظیم گردد. این کار همچنین از زنگ‌زدگی آن جلوگیری می‌کند.
- بازرسی چشمی: قبل از هر بار استفاده، جک‌ها باید از نظر ظاهری مورد بازرسی قرار گیرند. به دنبال موارد زیر باشید:
- خمیدگی یا تابیدگی: هرگونه تغییر شکل در لوله‌های اصلی یا قسمت تنظیم.
- ترک‌خوردگی: در محل جوش‌ها، لوله‌ها، یا صفحه بالایی و پایینی.
- زنگ‌زدگی شدید: زنگ‌زدگی که باعث نازک شدن ورق یا ایجاد سوراخ شده باشد.
- خرابی صفحه بالایی و پایینی: ضربه خوردگی، خمیدگی، یا سوراخ شدن.
- خرابی صفحه پایه: اطمینان حاصل کنید که صفحه پایه جک صاف و بدون آسیب است تا به خوبی روی زمین قرار گیرد.
- جلوگیری از آسیب: جک‌ها نباید به عنوان سکوی ضربه، پایه تراز برای دستگاه‌ها، یا تحمل بارهای جانبی استفاده شوند.
- انبارداری مناسب: جک‌ها باید در مکانی خشک و دور از رطوبت انبار شوند تا از زنگ‌زدگی و پوسیدگی آن‌ها جلوگیری شود.
۲. زمان برداشتن جک‌ها (زمان باز کردن شمع‌ها)
زمان برداشتن جک‌ها (که به آن باز کردن شمع‌ها نیز گفته می‌شود) یکی از حساس‌ترین مراحل اجرای سقف تیرچه بلوک است و باید بر اساس مقاومت بتن سقف تعیین گردد. برداشتن زودهنگام جک‌ها می‌تواند منجر به شکست بتن، کمانش تیرچه‌ها، و نشست یا ترک‌خوردگی سقف شود.
- مقاومت بتن: برداشتن جک‌ها زمانی مجاز است که بتن تیرچه‌ها به مقاومت فشاری مشخصی رسیده باشد. این مقاومت معمولاً توسط آیین‌نامه‌ها و مهندس ناظر تعیین می‌شود.
- آیین‌نامه بتن ایران (آبا): بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان (طراحی و اجرای سازه‌های بتن آرمه)، حداقل مقاومت لازم برای برداشتن پایه‌ها (جک‌ها) بسته به نوع سازه و شرایط محیطی، معمولاً بین 50 تا 75 درصد مقاومت مشخصه بتن (f’c) در نظر گرفته می‌شود. برای سقف‌های تیرچه بلوک، این مقدار اغلب حدود 70 درصد در نظر گرفته می‌شود.
- مدت زمان تقریبی: در شرایط آب و هوایی و دمایی استاندارد (حدود 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد) و با فرض استفاده از سیمان نوع I (پرتلند معمولی)، این مقاومت معمولاً پس از گذشت **7 تا 14 روز** حاصل می‌شود.
- شرایط محیطی: در هوای سرد، روند کسب مقاومت کندتر خواهد بود و ممکن است زمان برداشتن جک‌ها بیشتر شود. در هوای گرم، روند تسریع می‌یابد اما باید از خشک شدن سریع بتن جلوگیری کرد.
- آزمایش مقاومت فشاری: بهترین و مطمئن‌ترین روش برای تعیین زمان برداشتن جک‌ها، آزمایش فشاری نمونه‌های مکعبی بتن (یا استوانه‌ای) است که همزمان با بتن‌ریزی سقف تهیه شده‌اند.
- دستور مهندس ناظر: در نهایت، تصمیم‌گیری قطعی برای زمان برداشتن جک‌ها با مهندس ناظر پروژه است که با توجه به شرایط و آزمایش‌های انجام شده، دستور لازم را صادر می‌کند.
روال برداشتن جک‌ها:
- ابتدا جک‌های مرکزی (که بار بیشتری تحمل می‌کنند) را کمی شل کرده و سپس جک‌های کناری را به تدریج باز کنید.
- این کار را به صورت مرحله‌ای انجام دهید و به صداهای غیرعادی (مانند ترک خوردن) توجه کنید.
- پس از برداشتن کامل جک‌ها، سقف را برای چند روز تحت نظر داشته باشید تا از عدم بروز نشست یا ترک‌خوردگی اطمینان حاصل شود.
۳. فاصله نصب جک‌ها (فاصله شمع‌گذاری)
فاصله نصب جک‌ها (که با نام فاصله شمع‌گذاری نیز شناخته می‌شود) به عوامل متعددی بستگی دارد و برای جلوگیری از کمانش تیرچه‌ها و تحمل ایمن بار بتن تازه، باید طبق محاسبات مهندسی تعیین گردد:
- نوع تیرچه: تیرچه‌های بتنی معمولاً مقاومت بیشتری نسبت به تیرچه‌های فلزی دارند.
- ابعاد و دهانه سقف: طول دهانه سقف و ابعاد تیرچه‌ها (ارتفاع، عرض بال تحتانی) نقش مهمی در تعیین فاصله جک‌ها دارند.
- ضخامت و عیار بتن پوششی (Decking Concrete): بتن ریخته شده بر روی تیرچه‌ها و بلوک‌ها، خود وزنی دارد که باید توسط جک‌ها تحمل شود.
- فاصله تیرچه‌ها از یکدیگر.
- حداکثر تنش مجاز در تیرچه: تعیین حداکثر بار قابل تحمل توسط تیرچه قبل از رسیدن به نقطه شکست یا کمانش.
- قابلیت تحمل جک: ظرفیت باربری جک‌ها در ارتفاع مورد نظر.
محدوده‌های تقریبی فاصله نصب جک:
- در دهانه‌های کوچک تا متوسط (حدود 4 تا 6 متر)، فاصله جک‌ها معمولاً بین **1.5 تا 2 متر** تنظیم می‌شود.
- در دهانه‌های بزرگتر، این فاصله ممکن است کمتر (مثلاً 1 تا 1.5 متر) شود تا اطمینان از پایداری تیرچه‌ها حاصل گردد.
- تیرچه‌های فلزی معمولاً نیاز به فاصله‌گذاری نزدیک‌تری نسبت به تیرچه‌های بتنی دارند (مثلاً 1 تا 1.5 متر).
- جک‌ها باید در نزدیکی تیرهای اصلی یا اتکا (در صورت وجود) و همچنین در نقاط میانی دهانه قرار گیرند.
- اولین ردیف جک‌ها نباید خیلی نزدیک به کناره سقف قرار گیرد.
محاسبه دقیق: بهترین راه تعیین فاصله استاندارد جک‌ها، رجوع به نقشه‌های اجرایی و محاسبات سازه‌ای است که توسط مهندس محاسب ارائه شده است. مهندس ناظر نیز بر اجرای صحیح این فواصل نظارت می‌کند.
نکته: در سقف‌هایی که دهانه بسیار بزرگ دارند یا از سیستم‌های خاصی برای بتن‌ریزی استفاده می‌شود، ممکن است نیاز به شمع‌گذاری متراکم‌تر یا استفاده از سیستم‌های نگهداری موقت پیشرفته‌تر باشد.
نتیجه‌گیری
نگهداری صحیح جک‌ها، تعیین دقیق زمان برداشتن آن‌ها بر اساس مقاومت بتن، و رعایت فواصل استاندارد نصب، سه ستون اصلی اجرای ایمن و اصولی سقف‌های تیرچه بلوک هستند. عدم توجه به هر یک از این موارد می‌تواند منجر به پیامدهای جدی و جبران‌ناپذیر گردد. همواره رعایت دستورالعمل‌های فنی، آیین‌نامه‌های ملی، و نظارت دقیق مهندسان، شرط اساسی موفقیت در پروژه‌های ساختمانی است.