چگونه از حوادث داربست جلوگیری کنیم؟
جلوگیری از حوادث داربست: راهنمای جامع ایمنی
داربست ابزاری ضروری در صنعت ساخت و ساز است، اما در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، می‌تواند به یکی از خطرناک‌ترین بخش‌های یک پروژه تبدیل شود. سالانه تعداد زیادی حادثه ناشی از سقوط داربست، سقوط افراد از روی آن، یا ریزش خود داربست رخ می‌دهد که منجر به جراحات شدید و حتی فوت می‌شود. خوشبختانه، با رعایت مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه، می‌توان از حوادث داربست به طور قابل توجهی جلوگیری کرد.
۱. طراحی و برنامه‌ریزی صحیح
اولین گام برای اطمینان از ایمنی، برنامه‌ریزی دقیق قبل از نصب است:
- ارزیابی ریسک: قبل از نصب، یک ارزیابی جامع از خطرات احتمالی انجام دهید. عواملی مانند ارتفاع، نوع سازه، شرایط آب و هوایی، وزن مورد انتظار، و دسترسی‌ها را در نظر بگیرید.
- انتخاب نوع داربست مناسب: بر اساس نوع کار، ارتفاع، و بار مورد انتظار، داربست مناسب (مانند چکشی، مدولار، ماتریس، H24، معلق) را انتخاب کنید.
- نقشه و دستورالعمل نصب: در پروژه‌های بزرگ، داشتن نقشه و دستورالعمل نصب دقیق که توسط مهندس مجرب تهیه شده باشد، ضروری است.
۲. نصب صحیح و اصولی
نصب نادرست یکی از اصلی‌ترین دلایل حوادث داربست است:
- توسط افراد ماهر: داربست باید فقط توسط پرسنل آموزش‌دیده، باتجربه، و تحت نظارت یک مسئول داربست (Scaffold Supervisor) نصب شود.
- پایه و اساس محکم: داربست باید روی سطحی صاف، محکم، و تراز نصب شود. استفاده از کفشک (Base Plate) و جک‌های قابل تنظیم برای تراز کردن دقیق و توزیع یکنواخت بار ضروری است.
- مهاربندی کافی: استفاده از تمام مایل‌بندها (Braces) و بست‌های لازم برای ایجاد استحکام جانبی و جلوگیری از واژگونی داربست. داربست باید به طور منظم به ساختمان مهار شود (Tied-in Scaffolding).
- اتصالات صحیح: اطمینان از اینکه کلیه اتصالات (پین‌ها، گیره‌ها، بست‌ها) به درستی و با استحکام کافی بسته شده‌اند.
- پله‌های دسترسی ایمن: تعبیه نردبان‌ها یا پله‌های مستحکم و با زاویه مناسب برای دسترسی به طبقات مختلف داربست.
۳. رعایت استانداردهای ایمنی در حین استفاده
پس از نصب، باید اصول ایمنی در حین کار نیز رعایت شود:
- نرده‌های حفاظتی: نصب نرده‌های حفاظتی در تمام طبقات باز داربست (نرده بالایی، میانی، و قرنیز) برای جلوگیری از سقوط افراد و ابزار.
- کفپوش مناسب: استفاده از پانل‌های کف (Decking) سالم، بدون شکاف، و به طور کامل روی لایه‌های افقی نصب شده باشد.
- ظرفیت باربری: هرگز از حداکثر ظرفیت باربری مجاز داربست تجاوز نکنید. از انباشتن بیش از حد مصالح یا قرار دادن بارهای سنگین و غیرمنتظره خودداری کنید.
- عدم تغییر در سازه: از ایجاد تغییرات ناخواسته در سازه داربست، مانند جدا کردن مایل‌بندها یا باز کردن اتصالات، بدون مجوز خودداری کنید.
- محدودیت دسترسی: از ورود افراد غیرمجاز به منطقه کار داربست جلوگیری کنید.
- شرایط آب و هوایی: در شرایط باد شدید، باران، یا طوفان، کار بر روی داربست باید متوقف شود.
۴. بازرسی منظم و نگهداری
داربست یک سازه موقت است، اما نگهداری و بازرسی منظم آن حیاتی است:
- بازرسی روزانه: قبل از شروع هر شیفت کاری، داربست باید توسط یک فرد مسئول (اپراتور یا سرپرست) از نظر ظاهری بررسی شود.
- بازرسی دوره‌ای: بازرسی‌های جامع‌تر و دقیق‌تر باید به صورت هفتگی یا پس از هرگونه تغییر قابل توجه (مانند وزش باد شدید، برخورد اشیاء، یا تغییرات در سازه ساختمان) توسط فرد صلاحیت‌دار انجام شود.
- ثبت بازرسی‌ها: نتایج بازرسی‌ها باید ثبت و گزارش شود و هرگونه نقص یا مشکل بلافاصله برطرف گردد.
- نگهداری قطعات: اطمینان از سالم بودن کلیه قطعات داربست، عدم وجود خوردگی، شکستگی، یا خمیدگی در لوله‌ها و اتصالات.
۵. آموزش و آگاهی
آموزش مداوم، کلید اصلی پیشگیری از حوادث است:
- آموزش نصب‌کنندگان: پرسنلی که داربست نصب می‌کنند، باید آموزش‌های لازم را دیده باشند و گواهینامه صلاحیت داشته باشند.
- آموزش کاربران: تمام افرادی که از داربست استفاده می‌کنند (کارگران، ناظران) باید در مورد خطرات، نحوه استفاده ایمن، و مقررات مربوطه آموزش ببینند.
- ارائه دستورالعمل‌های ایمنی: دستورالعمل‌های ایمنی داربست باید به راحتی در دسترس کارگران باشد.
۶. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
حتی با رعایت تمام اصول، استفاده از PPE همچنان ضروری است:
- کلاه ایمنی: محافظت در برابر ضربه سقوط اشیاء.
- کفش ایمنی: محافظت از پاها.
- کمربند ایمنی و طناب نجات: در ارتفاعات بالا و در صورت عدم امکان نصب نرده‌های حفاظتی کامل، استفاده از این تجهیزات الزامی است.
- دستکش: برای محافظت از دست‌ها هنگام کار با لوله‌ها و اتصالات.
نتیجه‌گیری
جلوگیری از حوادث داربست یک مسئولیت مشترک بین کارفرما، پیمانکار، ناظر، و خود کارگران است. با تمرکز بر طراحی صحیح، نصب اصولی، رعایت دقیق مقررات ایمنی در حین کار، بازرسی‌های منظم، و آموزش مستمر، می‌توان محیط کاری ایمن‌تری را ایجاد کرد و از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری نمود. به یاد داشته باشید که هیچ پروژه‌ای آنقدر فوری نیست که نتواند با اولویت قرار دادن ایمنی اجرا شود.